วัดบรมพุทธาราม อัญมณีแห่งบ้านพลูหลวง

วัดบรมพุทธาราม เป็นวัดสำคัญได้รับการสถาปนาขึ้นโดยสมเด็จพระเพทราชา ปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์บ้านพลูหลวง สถาปัตยกรรมวัดแห่งนี้ถือเป็นจุดเปลี่ยนที่สำคัญ ต่อการส่งอิทธิพลไปสู่สถาปัตยกรรมสมัยอยุธยาตอนปลาย ทั้งในด้านแผนผังของวัดจะสร้างตามแนวแกนทิศเหนือ-ทิศใต้ แตกต่างกับแบบแผนเดิมในสมัยอยุธยาตอนต้น การนำพระอุโบสถที่เป็นการจำลองวิมานบนเขาพระสุเมรุ มาเป็นประธานของวัดแทนเจดีย์หรือพระปรางค์ขนาดใหญ่ การคลี่คลายรูปแบบพระปรางค์ให้มีขนาดเล็กลง เพิ่มความสูงเพรียวชึ้นถือเป็นการเปลี่ยนแปลงแบบแผนในการสร้างที่มีมาแต่เดิม ซึ่งรูปแบบดังกล่าวจะส่งอิทธิพลไปสู่สถาปัตยกรรมในสมัยอยุธยาตอนปลายและสมัยรัตนโกสินทร์ต่อไป
ผู้เขียนได้เข้าไปวัดบรมพุทธารามครั้งแรกในปี พ.ศ.2541 ซึ่งในขณะนั้นกำลังศึกษาอยู่ในระดับปริญญาโท สาขาประวัติศาสตร์สถาปัตยกรรม ได้เดินผ่านป่ารก เพื่อจะเข้าไปถ่ายภาพโบราณสถานที่ปรักหักพังและหลังจากนั้นก็ได้เดินทางไปเยี่ยมเยือนวัดบรมพุทธารามเป็นประจำเมื่อมีโอกาสได้มาที่พระนครศรีอยุธยา แม้ว่าวัดบรมพุทธารามจะมีขนาดที่ไม่ใหญ่มากนักเมื่อเปรียบเทียบกับวัดสำคัญภายในเมือง แต่การมองโบราณสถานผ่านกาลเวลา จินตนาการ ทำให้มองเห็นความสวยงามของวัดบรมพุทธารามที่ซ่อนอยู่ภายใต้ซากปรักหักนั้นได้อย่างชัดเจน
การศึกษาครั้งนี้ใช้ข้อมูลในด้านต่าง ๆ หลายด้านทั้งข้อมูลภาคเอกสารและข้อมูลภาคสนามเข้ามาประกอบกันเพื่อวิเคราะห์ให้เห็นเป็นจินตลักษณ์ของวัดบรมพุทธารามในอดีตได้ชัดเจนขึ้น ผลสรุปจากการวิเคราะห์เกิดจากการศึกษาข้อมูลในช่วงเวลาหนึ่งเท่านั้น หาใช่ข้อสรุปในเชิงวิชาการแต่อย่างใด ผู้เขียนหวังว่าหนังสือวัดบรมพุทธาราม อัญมณีแห่งบ้านพลูหลวง จะเป็นประโยชน์ในด้านการเผยแพร่ความรู้ ความเข้าใจในประวัติศาสตร์สถาปัตยกรรม การเห็นจินตลักษณ์ของความสวยงามของสถาปัตยกรรมสมัยอยุธยาในอดีตอาจทำให้ผู้คนให้ความสำคัญและสนใจกับประวัติศาสตร์มากขึ้น